Hằng năm, khi mùa phượng rực đỏ bên trời là thời điểm thiêng liêng chúng ta mừng sinh nhật Bác. Chúng ta càng khắc sâu trong lòng công ơn trời biển của Người… Đây cũng là dịp chúng ta cùng nhau đọc lại những bài thơ mừng thọ của Bác để thấm thía hơn một tinh thần lạc quan; một niềm tin yêu vào cuộc sống và một trái tim tha thiết yêu đời.
Năm 1949, giữa núi rừng căn cứ địa Việt Bắc trong những năm kháng chiến chống Pháp đầy gian khổ; Bác viết bài thơ mừng thọ đầu tiên thật cảm động:
“Vì nước chưa nên nghĩ tới nhà
Năm mươi chín tuổi vẫn chưa già
Chờ cho kháng chiến thành công đã
Bạn sẽ ăn mừng sinh nhật ta”.
(Không đề - 1949)
Sau ba năm toàn quốc kháng chiến, chúng ta đã thu được rất nhiều thắng lợi nhưng vẫn còn bao thử thách, gian nan… Bác nói về mình và cũng nói cho mọi người hiểu rõ hơn một nhân cách sống cao đẹp: “Vì nước chưa nên nghĩ tới nhà”.
Bác khẳng định “Năm mươi chín tuổi vẫn chưa già” là biểu hiện lòng yêu đời mãnh liệt! Cũng vì bận việc nước, việc dân mà Bác không nghĩ đến bản thân mình. Đúng như nhà thơ Tố Hữu đã viết: “Nâng niu tất cả, chỉ quên mình”.
Hai câu thơ cuối sáng bừng lên một niềm tin thắng lợi vào cuộc kháng chiến trường kỳ: “Chờ cho kháng chiến thành công đã/ Bạn sẽ ăn mừng sinh nhật ta”.
Năm 1950, cũng tại chiến khu Việt Bắc, nhân dịp tròn 60 tuổi, Bác có dịp viết bài thơ mừng thọ mình:
“Sáu mươi tuổi hãy còn xuân chán
So với ông Bành vẫn thiếu niên
Ăn khoẻ, ngủ ngon, làm việc khoẻ
Trần mà như thế kém gì tiên”.
(Sáu mươi tuổi - 1950).
Giọng thơ hóm hỉnh, tươi vui của một tấm lòng yêu đời, yêu cuộc sống của Bác. Nếu ở vùng quê nông thôn ngày xưa, sáu mươi tuổi đã ăn mừng thọ rất lớn. Nhưng ở đây, nơi núi rừng Việt Bắc; Bác tự trào rằng“Sáu mươi tuổi hãy còn xuân chán”. Vẫn còn xuân, vẫn còn sức trai trẻ; vẫn còn sục sôi nhiệt huyết cách mạng của Người.
Lời thơ nhẹ nhàng như không; một nụ cười hóm hỉnh bởi sự liên tưởng, so sánh độc đáo “So với ông Bành vẫn thiếu niên”. Ông Bành Tổ, theo truyền thuyết dân gian thì sống tới tám trăm năm. So với ông Bành, mình vẫn còn là “thiếu niên”, cuộc đời còn dài ở phía trước. Công việc nhiều nhưng Bác luôn sinh hoạt điều độ; luôn tự làm chủ mình trong mọi tình huống. Vì vậy, Bác luôn nở nụ cười lạc quan, yêu đời, yêu cuộc sống:
“Ăn khoẻ, ngủ ngon, làm việc khoẻ
Trần mà như thế kém gì tiên”.
Đúng vậy, cũng như dân gian thường nói “Ăn được, ngủ được là tiên/ Không ăn, không ngủ là tiền vứt đi”. Sáu mươi tuổi mà sức khoẻ vẫn còn tráng kiện, vẫn còn “ăn khoẻ, ngủ ngon, làm việc khoẻ” được. Vì thế, Bác kết luận “Trần mà như thế kém gì tiên”. Cõi tiên ở đâu xa xôi không biết, ở đây có “cõi tiên” ở trong tâm hồn mình!
Năm 1953, cuộc kháng chiến chống Pháp thu được nhiều thắng lợi. Cục diện mới của cuộc kháng chiến trường kỳ gian khổ đang mở ra phía trước. Bài thơ nhân dịp sinh nhật được Bác viết bằng chữ Hán thật sâu sắc:
“Nhân vị ngũ tuần thường thán lão
Ngã kim thất cửu chính khang cường
Tự cung thanh đạm tinh thần sảng
Tố sự thung dung nhật nguyệt trường”
(Thất cửu - 1953)
Dịch thơ:
“Chưa năm mươi đã kêu già
Sáu ba mình nghĩ vẫn là đương trai
Sống quen thanh đạm, nhẹ người
Việc làm tháng rộng, ngày dài ung dung”
(Sáu mươi ba tuổi - Xuân Thuỷ dịch)
Dù bận trăm công nghìn việc nhưng Bác vẫn có bài thơ nhân ngày sinh nhật lần thứ sáu mươi ba. Lòng yêu đời của Bác đã truyền thêm cho các thế hệ sức mạnh mới. “Sáu ba mình nghĩ vẫn là đương trai”- tôi nay sáu mươi ba tuổi nhưng thấy vẫn còn khoẻ mạnh (Ngã kim thất cửu chính khang cường). Hãy sống biết rèn luyện thân thể để có sức khoẻ phục vụ nhân dân tốt nhất.
Bác nêu tấm gương rèn luyện thân thể, rèn luyện sức khoẻ cho mọi người noi theo. Sống thanh thản, thanh cao, đạm bạc; sống với tinh thần minh mẫn, sáng suốt; phải biết làm chủ bản thân; sống ung dung tự tại; tự tin ở bản thân mình…
Mười một năm sau, năm 1964, Bác mới trở lại làm thơ về ngày sinh nhật. Cuộc kháng chiến chống Mỹ sắp bước vào giai đoạn thử thách, đầy khó khăn. Nhưng vượt lên tất cả, Bác đã gieo vào lòng mỗi người một hạt giống niềm tin mãnh liệt vào ngày đất nước thống nhất:
“Bảy mươi tư tuổi vẫn không già
Cố gắng làm tròn nhiệm vụ ta
Bao giờ Nam Bắc một nhà
Dân giàu nước mạnh thì ta vui lòng”.
(Không đề - 1964)
Cũng vào năm 1964, miền Bắc bước vào năm cuối của kế hoạch 5 năm lần thứ nhất ( 1961-1965); xây dựng cơ sở vật chất của chủ nghĩa xã hội. Hậu phương lớn đang từng bước chi viện cho tiền tuyến lớn miền Nam anh hùng. Dù đã bảy mươi tư tuổi nhưng Bác vẫn khoẻ mạnh, hồng hào. Vì vậy, Bác khẳng định rõ ràng “Bảy mươi tư tuổi vẫn không già”. Bác vẫn còn mạnh khoẻ, vẫn còn làm việc nước, việc dân và cố gắng hoàn thành nhiệm vụ của mình (Cố gắng làm tròn nhiệm vụ ta).
Khi trả lời các nhà báo nước ngoài vào đầu năm 1946, sau thắng lợi của cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên của nước Việt nam độc lập. Bác nói:“Tôi chỉ có một ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành”.
Nay Bác thể hiện khát vọng ngàn đời của dân tộc Việt Nam qua lời thơ giản dị mà sâu đậm tính nhân văn cao cả: “Bao giờ Nam Bắc một nhà/ Dân giàu nước mạnh thì ta vui lòng”. Chỉ khi nào đất nước thống nhất, Bắc Nam sum họp, dân giàu nước mạnh thì lúc đó mới thỏa lòng mong mỏi của Bác.
Năm 1968, cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Mùa xuân Mậu Thân của quân dân miền Nam đã làm xoay chuyển cục diện chiến trường; buộc phía Mỹ phải ngồi vào bàn đàm phán. Dù dưới mưa bom bão đạn, nhưng miền Bắc vẫn làm tròn nhiệm vụ đối với tiền tuyến miền Nam. Sinh nhật lần thứ bảy mươi tám, Bác viết bài thơ mừng thọ thật xúc động lòng người:
“Bảy mươi tám tuổi chưa già lắm
Vẫn vững hai vai việc nước nhà
Kháng chiến dân ta đang thắng lớn
Tiến bước ta cùng con em ta”.
(Không đề - 1968)
Lòng yêu đời, tinh thần lạc quan của Bác thật kỳ diệu! Bảy mươi tám tuổi rồi nhưng vần thơ vẫn thấp thoáng nụ cười tươi (Bảy mươi tám tuổi chưa già lắm). Bác vẫn còn làm việc, vẫn còn lo cho nước, cho dân "Vẫn vững hai vai việc nước nhà".
Bác vẫn khỏe, vẫn vững vàng trước cơn bão của thời gian. Điều kỳ diệu nào đã làm nên sức mạnh trong con người Bác? Phải chăng đó là những chiến công của cả hai miền Nam Bắc đã tiếp thêm sức mạnh cho Bác!
Đọc lại những bài thơ Bác viết trong những lần kỷ niệm sinh nhật của mình, chúng ta càng cảm phục tinh thần lạc quan, lòng yêu đời, yêu cuộc sống thiết tha của Người. Đó là thái độ sống, cách sống yêu đời, cách sống yêu thương con người trong mọi hoàn cảnh.
Chúng con nguyện mãi mãi noi theo tấm gương sáng ngời của Bác, chung sức chung lòng xây dựng quê hương “đàng hoàng hơn, to đẹp hơn” như mong ước của Người.
LÊ ĐỨC ĐỒNG